در دنیای کسب و کار های امروزی، رقابت به قدری دشوار و سنگین شده است که برای پیروزی در آن، داشتن صرف یک سری اطلاعات سطحی در مورد وضعیت بازار به هیچ وجه کافی نیست. اینجاست که اهمیت داشتن اطلاعات کامل و استفاده از یک برنامه استراتژیک مشخص می شود. یکی از این برنامه هایی که توانسته است طرفداران زیادی را به سمت خود جلب کند، ماتریس SWOT است.
چارچوب تحلیلی SWOT به سازمان ها کمک می کند تا نقاط قوت و ضعف داخلی و همچنین فرصت ها و تهدیدهای خارجی خود را شناسایی کنند تا بتوانند با علم کامل به درون و بیرون کسب و کار خود، اقدام به برنامه ریزی و تصمیم گیری کنند.
اگر شما نیز به دنبال پیشرفت و موفقیت کسب و کار خود هستید و می خواهید تا به یکی از شرکت های پردرآمد در حوزه فعالیت خود تبدیل شوید، پیشنهاد می کنیم این مقاله کاربردی و مهم را از دست ندهید چرا که قصد داریم تا با بررسی همه چیز در مورد ماتریس SWOT، شما را در این مسیر راهنمایی کنیم.
فهرست مطلب
ماتریس SWOT چیست؟
به طور کلی و خلاصه، ماتریس SWOT، که به عنوان ابزار تجزیه و تحلیل SWOT نیز شناخته می شود، یک ابزار برنامه ریزی استراتژیک و بلند مدت است که هر حرف آن مخفف یکی از این بخش های استراتژی است. در این استراتژی چهار بخشی، S مخفف کلمه Strength (نقاط قوت)، W مخفف کلمه Weakness (نقاط ضعف)، O مخفف کلمه Opportunities (فرصت ها) و در نهایت T مخفف Threats (تهدیدها) است.
با اینکه به ظاهر شاید این مدل بسیار ساده و پیش پا افتاده باشد، اما درعین سادگی بسیار قدرتمند بوده و به سازمان ها در ترسیم موقعیت استراتژیک فعلی خود در بازار و شناسایی زمینه های توسعه و رشد کمک می کند. به بیان دیگر، با داشتن اطلاعات کافی در مورد همین چهار بخش از بازار، عملا می توانید یک استراتژی قابل اجرا و منطقی برای کسب و کار خود اجرا کنید!
ماتریس SWOT معمولاً به صورت یک مربع به تصویر کشیده می شود که به چهار بخش مساوی تقسیم می شود. هر یک از بخش ها نشان دهنده یکی از عناصر SWOT است. در ادامه همین مقاله در مورد جزییات هر یک از بخش های ماتریس و ماهیت اطلاعات آن ها به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
اجزای ماتریس SWOT
همانطور که اشاره کردیم، ماتریس دارای چهار بخش بوده که به ترتیب شامل موارد زیر است:
- نقاط قوت(strengths): این بخش همان ویژگی ها و منابع داخلی کسب و کار شما هستند که می توانید از آن ها برای دستیابی به اهداف خود استفاده کنید. به بیان دیگر، نقاط قوت مواردی هستند که باعث برتری شما نسبت به اکثریت رقبا می شوند. نقاط قوت می توانند شامل برند قوی، دارا بودن مشتریان وفادار، فناوری اختصاصی، نیروی کار ماهر، یا هر نوع برتری دیگری باشد.
- نقاط ضعف(Weaknesses): این ها عوامل داخلی هستند که ممکن است مانع عملکرد موفقیت آمیز کسب و کار شما شوند. به قولی، نقاط ضعف شما همان بخش هایی هستند که شما در آن لنگ می زنید. به طور مثال نداشتن امکانات کافی برای تحقیق و توسعه، داشتن فناوری های قدیمی، وجود فرآیندهای تصمیم گیری ضعیف، یا زنجیره تامین ضعیف نمونه ای از این نقاط ضعف هستند.
- فرصت ها(Opportunities): منظور از فرصت ها امکانات و شرایط بیرونی یک کسب و کار برای رشد یا بهبود مزیت رقابتی خود است. فرصت ها معمولا دلایل گسترده و عمیق تری داشته و هدف ما از جمع آوری اطلاعات درباره آن ها، استفاده از آن ها در جهت سودآوری خودمان است. به طور مثال، این فرصت ها می توانند شامل گسترش بازار، ایجاد مشارکت های استراتژیک، یا تغییر در نیازهای مصرف کننده باشد.
- تهدیدها(Threats): از آن سو نیز، تهدیدها همان چالش های بیرونی سازمان هستند که می توانند بر سازمان تأثیر منفی بگذارند، مانند ورود رقبای جدید، ایجاد تغییرات نظارتی و قانونی در سطح کشور، رکود اقتصادی، یا تغییر در رفتار مصرف کننده(به طوری که دیگر به نفع شرکت نیست).
استفاده از ماتریس SWOT برای تحول کسب و کار شما
حال که به طور کامل با ماتریس SWOT و تک تک اجزای آن آشنا شدیم، نوبت به استفاده از آن برای تحول کسب و کار خود می رسد. به طور خلاصه، شما زمانی می توانید با استفاده از این ماتریس به تحول دست یابید که:
- استفاده از نقاط قوت برای سرمایه گذاری بیشتر در فرصت ها
- استفاده از نقاط قوت برای به حداقل رساندن تهدید ها
- رسیدگی و شناسایی نقاط ضعف و تلاش برای بهبود آن ها
به عنوان مثال، یک کسب و کاری که دارای بخش تحقیق و توسعه قدرتمندی است(نقطه قوت)، معمولا می تواند سریعتر از رقبا از یک روند فناوری نوظهور (فرصت) بهره برداری کرده و همزمان در بازاریابی برای مبارزه با یک رقیب جدید (تهدید) سرمایه گذاری کند. برعکس، یک شرکت ممکن است تصمیم بگیرد که یک اتحاد استراتژیک برای تقویت شبکه توزیع ضعیف (ضعف) و بهره برداری از یک بخش جدید بازار (فرصت) تشکیل دهد.
در اینجا به بررسی دقیق تر یک سری از فواید استفاده درست از ماتریس SWOT می پردازیم:
- برنامه ریزی استراتژیک
تجزیه و تحلیل SWOT به شناسایی نقاط قوت و ضعف شرکت و همچنین فرصت ها و تهدیدهای خارجی کمک می کند. از این اطلاعات می توان برای توسعه یک برنامه استراتژیک که با اهداف شرکت همسو باشد استفاده کرد.
- تصمیم گیری آگاهانه
با کمک ماتریس SWOT، نه تنها خودتان، بلکه تک تک اعضای کسب و کارتان خیال جمع خواهند شد که استراتژی های شرکت به ارزیابی تمامی گزینه های مختلف پرداخته است و بهترین مسیر انتخاب شده است.
- مدیریت ریسک
شناسایی تهدیدها و نقاط ضعف بالقوه به شما اجازه می دهد تا به طور فعال تر و پربازده تری ریسک ها را مدیریت کرده و برای بروز هر گونه اتفاق ناگواری آمادگی نسبی داشته باشید.
- تخصیص منابع
همانطور که در بالاتر نیز اشاره ای داشتیم، وجود همچین ماتریسی به ما کمک می کند تا بدانیم باید نقاط قوت خود را در هر زمان خرج چه چیزی بکنیم تا در آینده بیشترین بازدهی را به ما برگرداند.
- مزیت رقابتی
شرکت ها با بهره گیری از نقاط قوت و فرصت ها و در عین حال پرداختن به ضعف ها و تهدیدها می توانند مزیت رقابتی در بازار ایجاد کنند. البته که می دانیم رسیدن به این مزیت رقابتی و پذیرفته شدن آن توسط مشتریان به این سادگی ها هم نیست!
- نوآوری و سازگاری
تجزیه و تحلیل SWOT شرکت ها را تشویق می کند تا نوآورانه و سازگار باشند. این موضوع به شناسایی روندهای متغیر بازار و نیازهای مشتری کمک کرده و به شرکت اجازه می دهد از رقبا جلوتر بزند.
مراحل استفاده از ماتریس SWOT برای تحول کسب و کار ها
و در نهایت، نوبت به بررسی یک سری مراحل ساده و کلی برای استفاده و بهره گیری از ماتریس SWOT می رسد که در اینجا به آن ها اشاره مختصری کرده ایم:
- جمع آوری داده ها
اطلاعات را از منابع مختلف مانند تحقیقات بازار، بازخورد مشتری و تجزیه و تحلیل رقابتی جمع آوری کنید تا دیدی جامع از کسب و کار خود، رقبا و وضیعت بازار داشته باشید. همیشه توجه داشته باشید که هرچه تعداد داده های شما بیشتر باشد، در ادامه مراحل شانس بیشتری برای پیدا کردن مزیت رقابتی خواهید داشت.
- همکاری تیمی
نمونه ای از همه افراد موجود در سازمان را دور هم جمع کرده و نظر آن ها را در مورد درستی و نادرستی هر یک از داده ها بپرسید. در صورتی که برخی داده ها چالش زیادی با خود داشتند و یا سوال برانگیز بودند، باید دوباره از صحت آن ها اطمینان حاصل کنید.
- شناسایی
حال که خیالمان از داده های جمع آوری شده راحت شد، نوبت به دسته بندی اطلاعات به چهار بخش نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها می رسد. اگر واقعا برای جمع آوری اطلاعات دل به کار داده باشید، برای هر بخش از این چهار بخش، حداقل ده ها مورد پیدا خواهید کرد.
- اولویت بندی
تعیین کنید که کدام یک از عوامل مهم ترین هستند و باید ابتدا به آن ها پرداخت توجه داشته باشید که هم باید به صورت کلی، و هم به صورت بخش اطلاعات خود را اولویت بندی کنید تا در اواسط راه دچار سردرگمی نشوید.
- توسعه استراتژی
از اولویت های به دست آمده برای تدوین برنامه های استراتژیک استفاده کنید که با نقاط قوت و فرصت های شرکت همراه باشد و در عین حال نقاط ضعف آن را برطرف کرده و در برابر تهدیدات محافظت کند. برای چیدمان این بخش، حتما هم از افراد شجاع و هم از افراد محافظه کار کمک بگیرید.
- شروع کنید!
حال که هم استراتژی را داریم و هم اولویت ها را، دست به کار شده و وظایف مربوط به هرکس در سازمان را تعیین کنید تا شروع به کار کنند. در این بخش، داشتن روحیه رهبری بسیار برای کسب و کار شما مهم و تاثیرگذار است.
- بررسی و بازنگری
هر چند وقت یکبار به ماتریس خود برگشته و با توجه به بازخورد هایی که از کارمندان و همکاران خود می گیرید، اقدام به بهبود و بازنگری ماتریس کنید تا در گذر زمان دچار سستی در استراتژی خود نشوید.
کلام آخر
ماتریس SWOT چیزی بیش از یک جدول برنامه ریزی ساده است. این ماتریس دقیقا مانند یک قطب نما استراتژیک است که می تواند هر کسب و کاری را از دست و پا زدن بی مورد برای پیروزی نجات دهد. با ارزیابی سیستماتیک و پرداختن به بخش های مختلف ماتریس، کسب و کارها نه تنها می‌توانند چالش ها را پیش بینی کنند و به آن ها پاسخ دهند، بلکه می‌توانند راه های جدیدی برای رشد و موفقیت نیز کشف کنند.
در این مقاله کامل و مفصل سعی کردیم تا با بررسی همه جانبه ماتریس SWOT، شما را در داشتن کسب و کاری موفق و آینده دار راهنمایی کنیم.
